Het stuk ‘stille getuige’ wat ik had geschreven voor de werkgroep dodenherdenking Veghel was in 2020 geannuleerd i.v.m. Covid-19. Eind 2020 is besloten om dat stuk te gebruiken om te verfilmen voor de dodenherdenking van 4 mei 2021. (Het betreft hier dus niet het stuk ‘Vrouwen van de Wereld’, dat toneelstuk wordt najaar 2021 verwacht.)

Keuzes Toneel vs Film

Om van een toneeltekst een film te maken, moeten er andere keuzes gemaakt worden dan wat je zou doen op toneel. Op het toneel kan het publiek zelf kiezen waar het naar kijkt. Daardoor moet je sommige dingen overdrijven of op andere manieren iets onder de aandacht brengen. Bij film kun je eenvoudigweg inzoomen. Andersom geldt, bij toneel zit je publiek al in je zaal en gaat het daar pas weg als de deuren open gaan. Zij hebben veel bewuster besloten om te gaan zien wat er te zien zal zijn. Je hebt meer tijd om de spanning op te bouwen en je kunt deze spanning langer vasthouden. Bij een film kunnen mensen makkelijker ‘zappen’ en zijn kijkers over het algemeen minder geduldig dan in het theater.

Je maakt daardoor andere dramatische keuzes. In de werkgroep dodenherdenking Veghel werd besloten dat er een storyboard moest komen van het stuk. Het camerateam onder leiding van Michiel Kerkhof (Twinning Media) moet vooraf kunnen nadenken waar de lampen en de camera geplaatst gaat worden. Tekeningen werken dan beter dan tekst. Een storyboard lijkt het meest op een stripverhaal van het toneelstuk. Op welke manier komt deze persoon in beeld als deze tekst wordt gesproken? Wat zien we eromheen? Wie moet ook in beeld zijn? Hoe lang zien we dat beeld? En wat horen we ondertussen?

Storyboard

Ik bood aan om het storyboard te maken. Dit had ik nog nooit gedaan en al na de eerste scène – wat in het tekstboekje niet meer dan een korte alinea aan tekst omvat – kreeg ik een beetje spijt. Ik had niet gedacht dat het zoveel werk zou zijn. Maar hoe vaak wordt een toneelstuk van mijn hand nou verfilmd? Met die gedachte begon ik avond na avond mijn tekenavontuur.

Hulp van vrienden

Mijn vrienden lieten me niet in de steek. Van de ene vriend mocht ik een wacom tekentablet lenen. Zo’n ding had ik nog nooit gebruikt. Van een andere vriend kreeg ik een spoedles ‘Krita’ wat de software is om tekeningen mee te maken. (Hij weet wat hij doet, kijk hier) In het begin heb ik lopen vloeken op het ding, omdat ik niet eens een simpel potloodstreepje op mijn scherm kreeg. En toen ik eenmaal dat lijntje had, wist ik niet hoe ik het weg moest halen als het lijntje niet op de juiste plek stond. ‘Hoe gum ik met dit ding?!’ In sneltreinvaart leerde ik over ‘brushes’, ‘layers’ en zoiets simpels als gummen.

Hieronder vier afbeeldingen.

1. Een fragment uit het tekstboekje. Het toneelstuk had ik vorig jaar al geschreven. (Met veel dank aan de Historische Onderzoeksgroep van de werkgroep dodenherdenking Veghel. Die hebben al het speurwerk en interviews met de Zusters Franciscanessen te Veghel gedaan.)
2. Een panel uit het storyboard. Je ziet een tekening, met daaronder informatie voor regisseur (Jan Peters), cinematograaf (Michiel Kerkhof/Twinning Media) en dans (Berdie Maertens-Stoof/Berdy’s Dance) leden van werkgroep dodenherdenking Veghel.
3. Een bladzijde uit het draai-rooster. Een boekwerk waarin een plattegrond staat van elk shot wat er gefilmd gaat worden.
4. Een uiteindelijk shot van de film. (te zien vanaf 4 mei 20:15 op TV en YouTube)

Hierboven het uiteindelijke resultaat van dat ene shot uit het storyboard.

Filmen

Alle spelers zijn in januari aan de slag gegaan om in april alle teksten uit hun hoofd te kennen. Eind maart was alles klaar om te starten met filmen. Door Corona hebben veel spelers elkaar niet in het echt gezien. En nog niet trouwens. Dat is in de film niet terug te zien. Dankzij de magische post-production van Michiel lijkt het net alsof iedereen bij elkaar in dezelfde ruimte is. (Ik kijk nooit meer hetzelfde naar een film op TV) Het filmen duurde twee-en-een-halve dag en het editen bijna een hele week.

Naar de Zusters Franciscanessen

En gister op 3 mei zijn we met een kleine delegatie naar het moederhuis van de zusters Franciscanessen in Veghel geweest. Samen met hen hebben we de film gekeken. De zusters waren diep ontroerd. Moeder overste nam plaats bij een spreekgestoelte en kon een kort moment geen woord uitbrengen. Toen ze eenmaal sprak gaf ze ons allemaal het mooiste compliment: “We konden ons geen mooier eerbetoon wensen.”

Dat zij dat zei, betekent zo enorm veel.

Gert-Jan