Dit hoofdstuk legt de basisbegrippen van het systeemdenken uit. De komende bladzijden vormen de basis voor de rest van het document waar we constant teruggrijpen naar principes uit het systeemdenken. Het is eenvoudig en je leest er vlot doorheen. Zonder een goed begrip van wat systeemdenken is, wordt het begrijpen van de rest van het document erg lastig.
Een systeem is een set van dingen - mensen, cellen, moleculen, wat dan ook - met elkaar verbonden op zo’n manier dat ze na verloop van tijd hun eigen unieke gedrag vertonen. Het systeem krijgt iets voor elkaar wat alle onderdelen van het systeem onafhankelijk niet was gelukt. (bron)
Een menselijk lichaam is een systeem bestaande uit veel verschillende delen, die elkaar helpen en ondersteunen. Een orgaan buiten het lichaam doet weinig. Het komt pas tot zijn volste recht in het systeem. Deze vergelijking met een menselijk lichaam is passend, want de meeste systemen lijken in de praktijk meer biologische kenmerken te vertonen dan mechanische.
Systeemdenken is contextueel, wat het tegenovergestelde is van analytisch denken. Analyseren betekent iets uit elkaar halen om het te begrijpen. Systeemdenken betekent iets onderzoeken door het in de context van een groter geheel te zien. (bron)
Bij systeemdenken gaat het om het besef dat alles op een bepaalde manier met alles samenhangt. Het is het vermogen om deze relaties te zien en te begrijpen. De wereld om ons heen bestaat uit relaties, niet uit losse feiten, dingen, gebeurtenissen. (bron)
De onderdelen van een systeem zijn zichtbaar en goed vertegenwoordigd. De relaties tussen de onderdelen van een systeem zijn veel minder zichtbaar en lastig te vangen zonder geduldig te kijken.
Naar het menselijk lichaam kijken als een stilstaande foto geeft enkel de contouren weer. Het menselijk lichaam begrijpen kan enkel door het in de tijd te volgen. Een systeem begrijpen doe je door er een verhaal over vertellen. (bron)
Ben je zelf onderdeel van het systeem dan geeft dat niet direct een voordeel in het begrijpen van het systeem. Daarnaast zijn sommige processen in het systeem dusdanig traag dat het net lijkt alsof ze stil staan.
Er is op de wereld geen enkel systeem wat helemaal los staat van andere systemen. Het is voor ons begrip echter belangrijk om toch ergens de knip te maken en systemen los van elkaar te zien. Dat doe je op basis van bruikbaarheid. Welk systeem vertelt het verhaal zoals jij de wereld ziet het best.